Rozwój transportu morskiego w UE z zastrzeżeniami, choć z postępami

Europejska gospodarka morska regularnie czyni kroki w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju. Transport morski odgrywa kluczową rolę w podtrzymaniu handlu, wzrostu gospodarczego, łączności i dostępności, a jednocześnie przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego i powstawania miejsc pracy. Zwiększony popyt to jednak dodatkowe oddziaływanie na środowisko, co stawia kolejne wyzwania przed władzą. Unia Europejska stawia przed sobą cele, które mają prowadzić do zmniejszenia zużycia energii, ograniczenie zanieczyszczeń i emisji gazów cieplarnianych oraz poprawę ochrony bioróżnorodności.

Wyzwania środowiskowe dla Europy

W raporcie wskazano, że transport ładunków i kontenerów, rybołówstwo komercyjne, użytkowanie zbiornikowców i statków wycieczkowych oraz działalność portowa to wciąż wyzwania środowiskowe, a cały sektor odpowiada za trzy-cztery procent całkowitej emisji dwutlenku węgla (CO2) w Unii.

Niebezpieczny jest również wzrost emisji metanu (CH4), który co najmniej dwukrotnie zwiększył się od 2018 do 2023 roku i odpowiadał za 26 procent całkowitej emisji w 2022 roku. Dodatkowym problemem jest redukcja zanieczyszczeń powietrza, takich jak chociażby zanieczyszczenia tlenkami siarki i azotu.

Transport morski również przyczynia się do zanieczyszczenia wody przez wycieki ropy naftowej, zrzuty ścieków ze statków oraz hałas podwodny. Chociaż szacunki wskazują, że w ostatniej dekadzie ilość odpadów morskich pochodzących z rybołówstwa i żeglugi zmniejszyła się o połowę, kompleksowe rozwiązanie problemu wciąż sprawia trudności. Wciąż utraty kontenerów m.in. zawierających granulat z tworzyw sztucznych prowadzą do zanieczyszczenia mórz.

Przy tym też wzrosło wykorzystanie paliw alternatywnych i źródeł energii, jednak nie było to ogromnym osiągnięciem, bo wyjściowa wartość była niewielka. Obecnie jednak konieczne jest zwiększenie produkcji niektórych paliw alternatywnych, by zaspokoić popyt. Dodatkowo pojawiła się potrzeba zharmonizowania wytycznych międzynarodowych i przeszkolenia marynarzy w zakresie nowych technologii umożliwiających obniżenie emisyjności.

Plan działania UE

Komisarz do spraw zrównoważonego transportu i turystyki Apostolos Tzitzikostas docenił raport, stwierdzając, że „jest cennym drogowskazem dla przyszłości europejskiej żeglugi – tak, aby była zrównoważona, konkurencyjna i odporna”.

Jessika Roswall, komisarz do spraw środowiska, odporności wodnej i konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym zgadza się z tym stwierdzeniem, wskazując, że niebawem należy spodziewać się kroków legislacyjnych, by zachować rolę transportu morskiego w gospodarce globalnej, przy jednoczesnym zmniejszeniu wpływu na środowisko.

- Nasze wody pozostają pod wpływem zmian klimatu, utraty bioróżnorodności, nieprawidłowego zarządzania i zanieczyszczeń. W związku z tym wkrótce przedstawię europejską strategię odporności wodnej. Potrzebujemy zmiany w naszym podejściu do tego, jak doceniamy nasze wody, aby chronić ich jakość i ilość oraz zwiększyć konkurencyjność naszego przemysłu wodnego. Potrzebujemy podejścia „od źródła do ujścia”, jako że działania na morzu są dalece powiązane z tymi prowadzonymi na lądzie. Nadszedł czas na transformacyjne działania w sektorach morskim i wodnym, które sprawią, że Europa będzie konkurencyjna, odporna i będzie mądrze korzystać z zasobów wodnych – zapowiedziała.

Unia Europejska liczy, że nowe środki legislacyjne oraz możliwości finansowania i inwestycje przyspieszą dekarbonizację sektora.

Wspólnota europejska to pierwszy obszar, gdzie obowiązuje ustalona opłata za emisję gazów cieplarnianych ze statków. W 2024 roku rozszerzona europejski system handlu emisjami na sektor transportu morskiego, a przychody z tego finansują Fundusz Innowacji na rzecz niskoemisyjnych technologii.

W styczniu 2025 roku w życie weszło ponadto rozporządzenie FuelEU Maritime, które zachęca do stosowania niskoemisyjnych paliw i rozwiązań w zakresie zasilania z ustalonymi wartościami dopuszczalnymi intensywności emisji gazów cieplarnianych pochodzących ze zużycia energii na statku.